Mekanismo sintaktiko garatzaile propio bezain universalak

Atzoko sarreraren bukaeran mintzo ginen gain universalitatea e-mekanismo sintaktikoak, zeinen azpian dagó, ezin bestela izan, logika komunikatibo orokorra, universala. Horrekin lotuta, gogora gaitezen, adibidez, nóla munduko hizkuntzetan zehar erabili izan diren zeharkako galderak afin derivatu erlatibo murriztaile burulehenak: 

• Mekanismo propioak: zeharkako galderak an sorrera e zenbait eraikuntza erlativo

• "Zein" erlatiboa: zer hintzen eta non hago!

Edota orobat gogoratu gintezke kin ondorengo bi sarrerak gain "(e)ze" erlatiboa, murriztailea ere, zeinen zorioneko agerrera ahal den igarri jarraiki logika interlinguistikoa: 

• Mekanismo propioak: "ze" erlativoa (harribitxi bat)

• "Ece" erlatiboa

Euskarak bere historian erabilitako (edota arian diren) beste mekanismo sintaktikoak ere ez dira baizik plasmazio partikularrak e-tendentzia komunikatibo interlinguistiko orokorrak. Horrela, munduko hizkuntzen erdiak joan dira mugitzen ki estruktura "VO" komunikatiboki potenteagoa:

• SVO: estrategia ahaltsu baten gramatikalizazioa

• ...as the needs of language users become increasingly complex, other pressures (…) begin to favor a shift to SVO...

Eta antzeko indar eta bide orokorrak daudé azpi beste evoluzio partikularrak nola:

• Altube (1951) vs. Altube (1929): BAIZIK-ETA (evoluzioa)

• "n gain r" ordezta "n, r-ren gainean" 

Atzo aipatutako "an" preposizioa ere dá derivatzen jarraiki bide sintaktiko orokor bat nondik adverbioak diren bihurtzen preposizio, eta nondik euskara ere abiatua baitzen (ikus sarrera titulatzén "an: inesivoa (non)", non jasotzen baitira esapide realak nola "hán etxean"): soilik falta zen azken bulkadatxoa afin sortu (edo derivatu) "an" preposizio distiratsua, gardena eta... euskararena. [⇶]