igandea, maiatza 12, 2019

Oro har, errazagoa eta indartsuagoa

Aurreko sarreran konsideratzen genituén ondoko adibideok:
Harik eta ikusi arte.
Harik eta Herodes hil artean.
Harik eta heldu ziren arteraino.
zein dirén "harik eta..." perpaus labur-sinpleak eta ez luze-konplikatuak (batzuetan irudi lezake ze soilik halako luze-konplikatuetan da egokia "harik eta..."), erakutsiz argiki nóla baliabide prepositibo horren erabilera ez dén mugatzen ki perpaus klase batzuk edo besteak, eta berdin erabil litekela guztietan ere.

Areago, esango nuke ze erabilera gehienak ez dira izaten bereziki luze-konplexuak (edo ez hainbeste nola izan ahal dén hori zein agertu an Euskara Batuaren Eskuliburua: 34 silaba arten "harik eta..." eta "...arte"), baizik nagusiki labur-sinpleak, nola ondorengo hauek zein aurkitzén an Euskaltzaindiaren Hiztegia, eta nondik hartu ditugún goragoko adibide horiek:
harik eta arte(an) edo arteraino hitzez amaitzen diren denborazko esaldien hasieran, indargarri gisa-edo, ezartzen den esapidea. Lan honetan jarraituko dugu, harik eta bukatu arte [3 silaba]. Harik eta ikusi arte [3 silaba]. Harik eta Herodes hil artean [4 silaba]. Harik eta heldu ziren arteraino [4 silaba]. Hain maitea zuten hizketa hau, non, harik eta goseak estutu zituen arte, jateaz ez ziren oroitu [9 silaba]. Harik eta San Ignazio arte [4 silaba].
Horko luzeren batezbestekoa ez da ailegatzen ki 5 silaba (aurka goragokoaren 34 silabak). Gainera, eta koherenteki. Euskaltzaindiaren Hiztegiak partikula horri asignatu dion funtzioa ez da hainbeste komunikazio-erraztailea an perpaus luze-konplexuak, nola egiten dén an Euskara Batuaren Eskuliburua, baizik gehiago dela funtzio expresiboa, indartzailea, indargarri gisa-edo.

Eta, bai, bádu bietarik "harik eta..." prepositibo horrek, zeren, hasieran emanda, báda oro har, alde batetik, informatiboki errazagoa eta, bestetik, expresiboki indartsuagoa, moldagarriagoa, efektiboagoa (baldin halako indar edo efektu berezirik nahiko balitz behintzat). Eta justuki hala da zatio bere posizio burulehena (non, esan bezala, soilik ere joan daiteke [gabé "...arte"]), justuki nola gertatzen zaión ki sintaxi burulehen osoa ere

Bestalde, bádira azken definizio horretan zenbait xehetasun-falta, zein saiatuko garen aletzen an hurrengo postak.