"-kide" > "-ki" > "-kila" ("-la" modala hartuta)

Zioen atzo Erramun Gerrikagoitiak:

Kide hitza ere hor daucagu,
sortua ti escolaquide nondic atera ahal da escolaco kideac (quideac).

Baina. esan behar da ze, kasu horretan, "kide" izen soltea izan dela abiapuntua nondik sortuko zirén "-kide", "-kiden" eta "-kin" atzizkiak, eta ez alderantziz. Ikus:

• Aglutinazioak du errazten a-isolamendua e-postposizioak: adibidez, "kin" soziativoa

• Postposizio erantsiak derivatu ohi dirá tikan postposizio solteak

Han, Azkaratek eta Altunak (2001) esaten ziguten ze:

"-(r)e" atzizkia aztertzean esan bezala, Schuchardtek (1923:57)  argitu zuen -kin < kide + -n (inesiboa) zela, aurretik genitiboa zuena; beraz, erdal itzulpena 'en compañía de' izango litzateke. Mitxelenak (1972, 1977) eta gainerako gramatikariek ere (Irigoien 1978, Trask 1997) ontzat eman dute azalpen hau. Hala dio Mitxelenak:

"Com. -kin, -ki 'con' < -kien, que en d'Urte alterna con el más frecuente -kiñ < * -kide-n 'en compañía de'

D'Urte ez da, ordea, -kien erabiltzen duen bakarra, Tartasen ondorengo adibidean ere horixe baitugu, azken bokal sudurkariak salatzen duenez:

Iencoarequie Ceruco gloriara baitoa (Onsa..., 62)

Atzizkiaren aldagaiei gagozkiela, Mitxelenak (1977:308) dioen bezala, kide batzuetan inesiboko -n gabe ageriko zaigu, -ki forman, edo -la harturik, -kila forman. [Azkarate-Altuna, Euskal morfologiaren historia, 2001:106]

Hortaz, "kide" hitz soltea egongo litzake an jatorria hen "-kide" atzizkia, hala nola hen "kin", "-ki" eta "-kila" soziativoak ere, non:

• "-kide" > "-ki" (ge "-n" inesiboa an bere sorrera)

• "-kide" > "-ki" > "-kila" ("-la" modala hartuta)

Beraz, kasu honetan, "kide" hitza litzaké sorburua eta, adibidez, "-kide" derivatutako atzizkia, halatan ze berriro gelditzen dirá argi a erlazioak arten sufijo atxikiak eta postposizio solteak edo hitz askeak, zein bihur litezké prepositivo. [⇶]