larunbata, urria 10, 2020

Leizarraga (1571): '...nahi çaituen....(67 silaba)...conservatu.'

Atzoko sarreran mintzo ginén buruz frantsesezko textu bat zein Leizarragak idatzi eta publikatu baitzuén an bere Biblia:

Cependant ie prie Dieu, Madame, qu’il vous maintienne longuement pour se seruir de vous à sa gloire, & au salut de vos poures suiets, vous gouuernant en toutes choses par son sainct Esprit, auec Monsieur & Madame vos heureux enfans.

zein, gaztelaniaz eta erabiliz antzeko baliabideak, litzaké:

No obstante ruego a Dios, Señora, que os mantenga largamente para servirse de vos para su gloria, y para la salud de vuestros pobres súbditos, gobernándoos en todas las cosas por medio de su santo Espíritu, con Señor y Señora vuestros felices hijos.

non, atzo genioenez, informazioa progresatzen doa modulatukiartikulatuki, eta finean efektiboki. Eta gauza da ze Leizarragak berak eman zigun ondoko euskal versionea: 

Hambatequin Iaincoari othoitz eguiten draucat, Andreá, nahi çaituen othoi bere Spiritu sainduaz bethi illuminatzen çaituelaric, çure dohain-onetaco haour Iaun Andrequin batean, bere gloriaren auançamendutan eta çure suietten edificationetan luçaqui conseruatu

Esan nahi baita:

"...nahi çaituen....(67 silaba)...conservatu."

Horrela, noiz irakurrí (edo entzún) adibidez:

Hambatequin Iaincoari othoitz eguiten draucat, Andreá, nahi çaituen othoi bere Spiritu sainduaz bethi illuminatzen...

errazki lotuko diogu "iluminatzen" hori ki aurreko "nahi çaituen" hura, hala eraginez reanalisi interpretatibo bat noiz jasó hurrengo "çaituelaric", non izan ahal dugun shock moduko bat zeintaz jada ez garen rekuperatuko ezta azken hitza irakurrita ere.

Ez, Leizarragak ez du hor aplikatzen euskararen mekanismo bat nola dén aditza aurreratzea. Egun, ordea, argi egon liteke ze, hor, aditza aurreratuta askoz hobe ibiliko zela informazioa. Era berean, Leizarragak ez zituen inoiz erabili euskararen beste mekanismo batzuk, zein ez diren, horregatik, gutxiago egokiak, ezta ere, gaur egun, gutxiago beharrezkoak. []