Buru sintaktikoak ez du behar bere osagarria hainbeste nola osagarriak bere burua (horra hor azkenburuko iturria e asimetria funtzionala arten ordena burulehenak eta buruazkenak)

Atzokoan genioenez, baldintza orokorretan (noiz meuzak izaten diren ondo akontextualak) mezu-jasotzailea ez litzake ibili behar asmatzen zéin izan liteken aditza (zein baita predikatuko gako interpretatiboa) afin interpretatu aditzaurreko osagarri bat zein bihur liteke material informatibo ondo inefiziente eta inefektiboa baldin ez bazaio egiten aurkezpen egoki bat bidéz sujetu thematikoa eta aditz rhematiko transizional bat (zeinen ostean, jada, osagarriaren interpretazio informatibo-expresiboak jasoko du marko egokia). Gauza da ze, nola genioen an "Beste zantzu bat ti koherentzia: aukerako pausa artén aditza eta bere foku estua":

... buru sintaktikoak ez du behar bere osagarria hainbeste nola osagarriak bere burua (horra hor azkenburuko iturria on asimetria funtzionala arten ordena burulehenak eta buruazkenak)

Jarraian doá sarrera osoa:

Aurreko sarreran ikusi dugu nóla koherentzia sintaktiko-interpretatiboa (aparte izán funtsezkoa afin efizienteki eta efektiboki interpretatu informazioa) dá islatzen an tendentzia isolatzaile erlatiboki handiagoá on partikula burulehenak respektu burazkenak, zeinetan izanen dugu tendentzia itsaskor-sintetiko erlatiboki handiagoa. Nolabait esan, buru sintaktikoak ez du behar bere osagarria hainbeste nola osagarriak bere burua (horra hor azkenburuko iturria on asimetria funtzionala arten ordena burulehenak eta buruazkenak).

Eta antzerakoa gertatzen da kin aditz-buruak respektu euren foku estuak (galdegaiak). Euskaraz adibidez, aditzaurreko foku estuek eramaten duté azentua, eta segituan (pausa gabe) aditza eman behar da, oro har. Gakoa da ze sintagma enfatiko inkoherente (burugabeko) batek behar du erdietsi koherentzia ahalik eta lasterren afin izan eraginkorragoa, eta horrexek presionatzen du hiztuna afin ez egin pausarik (zein izanen litzateke pausa inkoherentea). Ikus Euskaltzaindiaren hitzetan (Euskal gramatika. Lehen urratsak I, 1991):

..., galdegaia atal bat denean, atal hau aditzaren aurre-aurrean ipini ohi da, eta aditzarekin batera ahozkatu, bien artean inolako etenik egin gabe. [Euskaltzaidia, Euskal gramatika. Lehen urratsak I, 1991:17]

Gaztelaniaz ere existitzen dira presio komunikatibo berberak noiz ematen foku estu preverbalak, zeren, aditzik gabe, fokuak ez du ber interpretazioa, ez du interpretazio koherentea. Ikus ondoko hitzak ganik Real Academia Española (Nueva gramática de la lengua española 2009-2011:760):

Los focos nominales antepuestos se suelen pronunciar con acento enfático, aunque de intensidad variable. Frente a lo que sucede con los tópicos, no van separados por pausa del segmento al que preceden: Demasiado vino diría yo que has tomado; Algo deberíamos regalarle a tu primo; el que eso piense.[RAE, Nueva gramática de la lengua española 2009-2011:760]

Baina ez gaztelaniaz ezta euskaraz ere ez da existitzen horrelako presiorik noiz galdegaia dén postverbala: kasu horretan aditzaren ostean arazorik gabe egin daiteke (edo ez) pausa koherente bat lehenago ezi eman foku estua nóiz eta nóla nahi den. Ikus an EGLU I (1987:35):

1.4.3. Galdegaiaren tokia aldaraztea 
Esanik dago galdegaiak aditzaren ezkerreko lehen posizioan duela kokalekua. Halaz guztiz, batzutan -euskara mintzatuan bereziki gertatzen da hau- intonazioak aipatu ordena hau hauts lezake, galdegaia aditzaren eskuinean ematen delarik orduan:

(37) Hola segituz hemengo muthil guziak joanen dituzu, eta gu geldituko gira mutzurdin! (p. Larzabal, Hiru ziren, lS.orr.)

Azken esaldi honetan, ikusten den bezala, mutzurdin dugu galdegaia; oso modu bereziz esango da, pausa eginez aditzaren ondotik.

Azpimarratu behar dut ze aditzosteko pausa hori ez da inondik inora beharrezkoa, baizik ahalezkoa: egin daiteke edo ez segun interes komunikatiboa on hiztuna, berdin-berdin nola gertatzen baita gaztelaniaz, non aditzosteko fokuak eman daitezké behin pausa bat eginda edo pausagabe.

Azken buruan, pausatzeko aukera horiek sortzen dirá ti koherentzia sintaktiko-interpretatiboa. Hori dela-eta, aukerako (ez derrigorrezko) pausa horiek deitu daitezké, propietate osoz, pausa koherenteak. Esan nahi baita ze, azken buruan, pausa koherenteak dirá produktua ti arrazoi eta joera diskurtsiboák zein daude gaindi hizkuntza partikularrak: dirá arrazoi eta joera komunikatibo orokorrak.

Bai, buru sintaktikoak ez du behar bere osagarria hainbeste nola osagarriak bere burua, hala an gaztelania nola an euskara zeren dá tendentzia orokor bat, tendentzia komunikatibo universal bat. [⇶]