igandea, iraila 05, 2021

Hortxe dago gakoa e asimetria arten sintaxi burulehena eta buruazkena azpi baldintza orokor-landuak: euren kontrako norabide expansiboa

Atzo mintzo ginen buruz aipu hau ganik Duanmu (2007):

The syntactic non-head has a deeper structure because it is phrasal in nature and can expand. In contrast, the syntactic head is a word (or a morpheme), which cannot expand. [Duanmu (2007) buruta Duanmu 1990]

Bai, osagarriak dirá sintagmak an natura (phrasal in nature), sintagmak zein expanditu daitezke bidéz beste azpisintagma batzuk non egonen diren beste azpiosagarri batzuk zeinen buruan izanen dugún azken osagarri bat, osagarri sakonena, zein sintaxi diskursiboki-buruazkenetan kokatuko da an hasiera e esaldia, eta sintaxi diskursiboki buruazkenetan an bukaera.

Expansio hori gertatzen bada aurrerantza (nola gertatzen den an sintaxi burulehenak) ordezta atzerantza (nola gertatzen den an sintaxi buruazkenak), daukagú irekitasun sintaktiko-expresiboa, zeren mintzatu ahala joan gaitezke eraikitzen, pausatuki, osagarri gerota rhematikoagoak, gerota xeheagoak gain parte thematikoa (edo thematikoagoa) zein jada joan garen finkatzen an hasiera e esaldia. 

Hortxe dago gakoa e asimetria arten sintaxi burulehena eta buruazkena azpi baldintza orokor-landuak: euren kontrako norabide expansiboa, zeinek bide ematen du ki irekitasun sintaktiko-komunikatiboa noiz expansio hori gertatu ahal den aurrerantza (expansio progresibo-koherentea). 

Izan ere, estruktua irekiak ahalbidetzen du ondo presta daigún esaldiko parte rhematikoen hori, progresiboki, alde batetik hiztunari ahálbidetuz joatea emeki eraikitzen bere rhema an modu pausatu, reflexibo eta irekia, halan-ze esaldiaren potentzia informatiboa biderkatzen da an modu aberasgarria; eta bestaldetik mezu-jasotzaileari ahálbidetuz jasotzea mezua an modu koherentea, halan-ze adreilu informatiboak joan daitezke integratzen jarraituki an entendimendua, minímotuz a erabilera e memoria laburra, eta bidératuz mezuaren interpretazio analitikoa (eta ez sintekikoa) eta ondo bideratua ki azken txanpa non aurkituko den informazio gutxien eskuragarria, rhematikoena, xeheena, non gehienetan kokatu nahi genuke indar prosodiko nagusia eta orohar intonazio expresiboena.

Etiketak: