larunbata, maiatza 04, 2024

Zergátik ez dituzte errepikatzen beste hiru adieren aditz-izenak ere? Ez al da guzti hau ondo nahasgarria?

Zioen atzo Igone Zabala-k an bere "Nominalizazio-eskalak eta hiztegiak" (2014):

Baliabide sintaktikoek erabateko emankortasuna dute. Alegia, igo aditzetik abiatuta, igotzea eta igotzeko arrazoia sortzeko erabilitako arau bera erabiliz, antzeko egiturak sor daitezke edozein aditz hartuta, diskurtsoak hala eskatzen badu: apurtzea, sinestea, konprometitzea, hedatzea, komunikatzea, irakastea, estaltzea... Sortutako aditz-izen horiek guztiek, gainera, antzeko semantika izango dute eta antzeko testuinguru sintaktikoetan erabili ahal izango dira. Hori dela eta, ez dira printzipioz hiztegietan jasotzeko hautagaiak. [Zabala, "Nominalizazio-eskala eta hiztegiak", 2014]

Bai, hala da. Aditz-izen guztiak sistematikoki azaltzea an hiztegiak ez da beharrezkoa ti ikuspuntu lexikoa, zeren ez dira baliabide lexikoak, baizik sintaktikoak. Horrela, baldin jasoa badugú "igo" aditza (hala nola ere bere "igotzen" forma) kin ondorengo lau adierak:

ez dirudi egokia errepikatzea informazio guzti hori an aditz-izen sistematiko bat zeinda ez dún ezer aportatzen gain goragoko sarrera orokorra. Are gutxiago noiz aditz-izen horretan soilik agertzen dén goragoko adiera horietako bat, eta ez besteak, nahastuz aditz-izen horren esangura:

Ikusten denez, Euskaltzaindia-k jaso du "igo" aditzaren aditz-izena baina soilik an bere lehenengo adiera, eta soilik jarriz "joatea" non gorago jartzen zuén "joan"; hau da, orain erábiliz "joan" aditzaren aditz-izena, zeinek ez duen ezer ere aportatzen.

Gauza larriagotzen da noiz irakurtzen dugún "igotze" formaren bigarren adibidea:

Nantesen nengoela gaztigatu zidaten kapitain egin nindutela, axola gutxi niri igotze horregatik, ez bainuen gogorik soldadutzarako.

non erabiltzen ari den goragoko bigarren adiera:

2. Hierarkia batean edo balio sistema batean gora egin.
zein ez den agertzen an "igotze" sarrera. Hasten badira errepikatzen, errepika dagitela adiera guztiak, edo, askoz hobeto ez dagitela errepika bat ere ez. Ez al da guzti hau ondo nahasgarria? [2348] [>>>]