erbinnuriaren aztarnak

Nire amak izeba Pilarri deitzen dionean, belarria adi-adi jartzen det, horrelako gauzak entzuten ditudalako:

• • Aizan Pilar, noiz jun bihar diñau hortik euna pasatzea?
  • Lehengo igandian Zarautza jun giñunen Joxe ta biyok. Makiña denda ikusi geñixkiñan: Jesus! Han bazionen denetik!
  • Bazkaldu’re earki in giñin; plater earrak atea xixkiunen.
  • …

Inbiriya. Horixe da sentitzen dudana bi ahizpak hizketan entzuten ditudanean. Konplizitatea, gertutasuna, konfidantza eta goxotasuna nabaritzen ditut “xixkiunen” eta “genixkiñan” horien atzean. Tamalez, nik ez nuen noka ikasteko aukerarik izan. “Aizan”-etik aurrera galdu egiten naiz. Ez zidaten egin. Eta ni baino gazteagoei ere berdintsu. Egongo da etxeren bat edo beste mantendu dena, baina orokorrean nire kinta eta ondorengoak “zuka” hazi gara. Mutiletan, berriz, Usurbilen behintzat hika sasoi ederrean dagoela nabaria da. Ni baino 20 urte gazteagoak diren ilobek txiki-txikitatik erabiltzen dute, eta kaxkoan buelta bat emanez gero, mutilkoxkor ia denak beraien artean hika egiten dutela nabaria da. Eta zer nolako gozamena ematen duen horrek. Ez dakit ba, jatortasuna, sanidadea transmititzen dit.

Nesketan ordea ez da berdina gertatzen, eta ez dakit zergatik, izan ere, ni baino urte gutxi batzuk zaharragoak direnei (berrogeialdian sartutakoak) entzuten diet noka lasai ederrean. Nere amonak noka egiten zien amari eta izebari, baina neri berriz, amak ez dit sekula egin. Zer gertatu zen ba tarte horretan tradizio hori eteteko? Zergaitia galdetzen diodanean “eztakit ba” esaten du, eta noka egiteko eskatzen badiot ezinezkoa da, parrez lehertzen hasten da lotsatuta eta “zukin etzait ateatzen”, botatzen dit.

Nik ere alaba daukat, baina noka ezagutzeko amonak izeba Pilarrekin noiz hitz egiten duen zain egon beharko dugu, belarria adi-adi.