Zientzia eta teknologia

Zientzia eta teknologia kontuez informatzen dutenak

Zientzia Eskola Egutegia, euskaraz

2020 Zientzia Eskola Egutegia urteko egun bakoitzeko bitxikeria zientifikoak jasotzen ditu (zientzian egindako aurrerapausoak, zientzilarien jaiotegunak, eta abar). Ekimena Espainiako CSIC erakundetik eta Leon-go Unibertsitatearen eskutik dator eta irakaskuntzan eta zientzia eta teknologietan adituak diren profesional askoren laguntzarekin egin da, eta aurtengo edizioan, euskaratuta ere badago. PDF-a deskargatu dezakezu eta inprimatu. Lehen eta bigarren hezkuntzako ikasleei dago zuzenduta eta irakasleentzako gida edo unitate didaktikoa ere eskuratu daiteke egutegiarekin batera; hori ere euskaraz dago. Emakumeek zientzian duten eta izan duten garrantziari arreta handia jarri diote eta baita hizkuntza ez-sexistaren erabilpenari. Gaztelerazkoaz gain, euskarazko, katalanezko, galizierazko, eta asturierazko bertsioak ere prestatu dituzte. Egutegiaren deskarga askea eta doakoa da eta ikastetxeetaran ahalik eta gehien zabaltzeko asmoarekin sortu da, beraz, deskargatu, partekatu, inprimatu eta banatu! Horra, adibidez, martxoaren itxura inprimatzen baduzu formatu bertikalean: Egutegiaren deskargarako lotura: https://digital.csic.es/handle/10261/197061 Informazio gehiago CSIC-en webgunean gazteleraz . Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Teknologiak eta hezkuntzak ikuspuntu kritiko batetik bat egiteko unea dela aldarrikatzen duen liburua

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Enfokamer, merkataritza sektorearen behatokiaren webgunea berritu da

Euskal Merkataritzaren Behatokiak, Enfokamer izenekoak, webgunea berritu du. Behatokiaren misioa da Euskal Autonomia Erkidegoko merkataritza-sistemaren jarraipena egitea eta Estatuan eta Europan dauden joerak atzematea. Terminologia modernoan esaten den bezala, retail sektorearen jarraipena egiten duen EAEko erakunde publikoa da. Zenbait tresna eskaintzen ditu webguneak. Esate baterako, EMA edo Euskadiko Merkataritza-banaketaren Adimen-monitorea hainbat grafiko, datu eta estatistikaren biltegi bat da (datuak bakarrik gaztelaniaz erakusten dira). Esate baterako, bi grafiko hauetan merkataritza elektronikoko datu bat, EAEko zenbat enpresek saltzen dute zerbait online: Beste adierazle batzuk Excel erako datutegietan dauzkate, hala nola enplegu datuak, edo "konfiantza adierazleak" deitzen dituztenak, zeinak Ikerketa Soziologikoen Zentroak (ISZ), Nafarroa eta EAEko Aurrezki Kutxen Federazioak (NEAKF) eta Euskongaberek argitaratutako kontsumitzaileen konfiantzaren adierazleen bildumak diren. Datuez gain, buletin bat ere argitaratzen dute, E nfoka-Trends , zeinaren azken hiru aleak webgunean dauden. Enfokamer webgunea Jaurlaritzako Turismo, Merkataritza eta Kontsumo Sailaren ardurapekoa da. Irekia albistegian argitaratu denez, "azken hilabeteetan, hausnarketa sakona egin da euskal merkataritzaren sektoreari eskaintzen zaion estatistika- eta joera-informazioari buruz eta hura erabakiak hartzea ahalbidetzen duten tresnei buruz. Egoitza digital berria lanaren emaitza da, eta datozen asteetan, gainera, material eta eduki berriak txertatzen joango dira bertan." Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Euskal Kultura Ondarea ikasleentzako bideo lehiaketa

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Hilabete barru amaituko da CAF-Elhuyar sarietarako epea

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Adimen artifizialak ezin du patenterik sortu, ezta (seguruenik) copyright-dun irudirik ere

Europako Patenteen Bulegoak ( EPO ) erabaki du Adimen Artifiziala ez dela gai ezer patentatzeko. Bi eskaera jaso ditu DABUS izeneko "adimen artifizial konektibista" batek egindako ustezko bi aurkikuntzaren inguruan, eta biak atzera bota ditu . Patenteez gain, auzitan dago halaber irudi copyrightdunik ere sor ote dezakeen adimen artifizialak. DABUS delako "adimen artifizial" horrek, nonbait, gizakiek ikusten ez dituzten lotura eta konexioak igartzen ditu (horregatik "konektibista" deskribapena), eta horren bitartez, ikerlari baten lana edo bitartekaritza tartean dela, bi elementu patentatu nahi izan dituzte: elikagaientzako edukiontzi bat, eta " arreta handiagoa erakartzeko gailu eta metodoak " bestetik. Itxura batean, oso alor desberdinetako produktu edo asmakizunak dira, baina zer dakigu guk. Nolanahi ere, pertsona batek aurkeztu ditu patenteak (Stephen Taler delako batek), eta pentsatzekoa da berak makinari esleitu nahi izan dion asmakizuna beretzat pertsonalki hartzen badu, akaso izango duela onarpenerako aukerarik, etekina zuzen ateratzeko ere bai. EPO patente bulegoaren erabakia abenduan jakinarazi zen, eta aurrekari interesgarri bat markatzen du patentearen zentzu komertzial eta teknologian bederen. Beste kontu bat argitzeko dago oraindik, ordea: adimen artifizialak sortutako artelanak, edo sinpleago definituta, irudiak adibidez, copyright jakin batek babes ditzake? Gai honetaz eztabaida dago, eta ez dago argi zein izango den emaitza. Galdera edo aurrekari polit bat planteatu zuen Makako beltzaren autorretratuak , Sulawesiko baso batean tximino batek bere buruari nahigabeko klik batekin egoin ziona. 2011koa da irudia, eta 2014an Ameriketako Estatu Batuetako Copyright Erakundeak gizakiek ez egindako lanek Estatu Batuetan ez dituztela egile eskubiderik ebatzi zuen. Horrek libre bihurtu zuen makakoaren irudi hau, eta definizioari estu jarraituta, badirudi adimen artifizial bat ere salbuetsita egon beharko litzatekeela. Hori baldin bada, kasua hemen behean itsatsitako kakalardo irudi hauek eskubidez libreak izan behar dira. Irudi hauek adimen artifizialez sortu dira, Bernat Cuni produktu diseinatzailearen esperimentu batetik abiatuta: Confusing Coleopterists , hau da, koleopterozaleak nahastuz . Koleopteroen irudi eta deskribapen zientifikoekin elikatu zuen Cunik bere "ikasketa mekanikoko" edo machine-learning sistema. Benetako kakalardo tamaina, apendize luzapenak, formak, koloreak eta abarrak konbinatuz, kakalardo faltsuak, edo gutxienez hipotetikoak, sortzeko gauza da sistema. Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Ipar Euskal Herriko kultura kontsumoaren diagnosia

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Universe Sandbox, simulazio fisikoak eskala planetarioan

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Alea aldizkariaren 5. urteurrenean, erakusketa

Urtarrilaren 16an beteko dira bost urte Arabako tokiko aldizkari euskalduna, Alea, martxan jarri zela (hemen lehen zenbakia ). Hori dela eta, erakusketa antolatu dute Gasteizen, Oihaneder etxean, "Zortziak Bost Araban" izenarekin. Zortziak, Arabako zortzu kuadrillen albisteak elkartzen dituelako aldizkariak, eta bost, urteurrenagatik. Arabako hedabide euskaldunen 21. mende honetako historian, Geu elkarteak GEU aldizkaria argitaratzen zuen, baina hura desagertu egin zen 2009an. Ondoren, Interneteko hedabide bat bizi izan zen, Hirinet (2012an sortua), eta gero Alea aldizkaria jaio zen, 2015eko urtarrilean, ez bakarrik Gasteizko ikuspegiarekin baizik eta Araba osokoarekin. Urtebete geroago, 2016ko urtarrilean, Alea.eus webgunea jaio zen eta Hirineten tokia hartu zuen, papereko eta sareko ahaleginak elkarlotuz. “ Zortziak bost ALEAn ” erakusketa urtarrilaren 17tik otsailaren 2ra bitartean egongo da ikusgai Oihanederren. Urtarrilaren 17an egingo da inaugurazio ekitaldia, arratsaldeko 19:00etan. Albiste eta argazkien bilduma bat da, Arabaren aniztasuna eta euskaltasuna erakusten duena. Informazio gehiago, hemen . Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

El Pradoko margolanak beroketa globala salatzeko

World Wildlife Fund (WWF) erakundeak kanpaina bat egin du El Prado museoarekin, zenbait artelanen eraldaketarekin aldaketa klimatikoa edo beroketa globala salatzeko. Lan ezagunak ukitu dituzte artista garaikideek efektua egiteko. Velazquezen margo ezagun bat da lanetako bat, Felipe IV.a zaldi gainean, Marta Zafrak ukitu du. Itsasoak irentsi ditu ia bi irudiak. Beheko honetan, maisu flandriar bat, Joachin Patinir eta 1520 inguruko bere artelana: Estigia urmalearen igarotzea . Eraldaketa, laku lehorrarekin, Julio Falaganek egin du. Eta beheko adibide honetan, Goyaren guardasola edo El Quitasol, 1777ko irudi alaia eguraldi-errefuxiatuen kanpaleku bateko drama bihurtu du Pedro Velosok. Azken adibidea, Sorollaren lan ezagun bat , haurrak bainatzen Meditarreneoan. Irudi eraldatuan, hildako itsaso bat da. Margolanen esteka originaletan klik egiten baduzu, El Prado museoko web orrietara joango zarete. Aipagarria da nola museo honek kalitate izugarriko margolanen erreprodukzioak erakusten dituen webgunean. Kurtsorearekin pixel-detaile ikaragarria apreziatu daiteke. Egin aproba. Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Zinea eta musika: Dock of the Bay jaialdiaren 2020ko edizioa

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Mugikorreko ohar eta doinuak neurrira murrizteko

Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Web eduki jakin baten presentzia doan ziurtatzeko bide bat

eGarante Espainiako zerbitzu juridiko-teknologiko bat da eta, besteak beste, Interneteko eduki jakin batzuen baliagarritasuna ziurtatzeko balio du. Hau da, Interneteko orri jakin batean zera eta zera esaten duela gaur? ba bai, baina auskalo datorren astean aldatuko ote duten han zioena... Tira, ziurtagiri horiek profesionalki egiteko zerbitzua eskaintzen dute, baina horrekin batera, dohainik, web orri jakin baten "argazki zertifikatu" bat ateratzeko zerbitzua eskaintzen dizute. Web jakin batean esandakoa ziurtatu nahi duzula? Ez dezatela gero borratu edo ukatu... Honela egin dezakezu: - Idatzi e-posta mezua websigned (a bildua) egarante.com helbidera. - Gaia: URL zehatza. - Erantzuna jasoko duzu gutxira gai honekin: [eGarante] Web Timestamp Acknowledge. Itsatsita izango du PDF bat ziurtagiriarekin. Aprobat bat egin dugu, Sustatuk automatikoki biltzen duen Saretik albistegiaren URL-a ( https://sustatu.eus/saretik/ ) eman genion zertifikatzeko zerbitzuaren joan den ostegun arratsaldean. Minutu gutxiren buruan jaso genuen erantzuna, PDF ziurtatuarekin. Hemen partekatzen dugu zuekin . Datu tekniko mordoa ikusiko duzue, orria geografikoki noren zerbitzarietan dagoen kokatua eta halakoak... eta orriaren irudi osoa, scroll eginda, itsatsita, bere testu eta argazkiekin. PDF hori denbora-marka eta izenpe elektroniko batekin sinatuta dator. Hortaz, "edozeinek" sor dezakeen PDF batekin badu alderik bidaltzen dizutenak. Zerbitzuak funtzionatzen du halaber Twitterreko txio bat gordetzeko. Ohikoa da Twitter plataforman gauzak esan, damutu eta borratzea; eta kasu batzuetan esandako horiek legalki arazotsuak ere izan daitezke. Pantaila-irudiekin gordetzen ditugu batzuetan halakoak, baina interes berezia baduzu norbaitek zerbait esan duela zertifikatzeko, txioaren URL-a pasatuta eGarantera, bidaltzen dizute ziurtagiria (hau ere baieztatu dugu). Oharra: eGarantek bere webgunean dioenez, Espainiako Goardia Zibila dute euren bezeroen artean. Jakinaren gainean zaudete, hemen azaltzen dugun doako zerbitzua erabiltzekotan. Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Bideo batzuen faltsutasuna markatzen hasi da Facebook Espainian

Santiago Abascal Vox alderdiko politikari arabarraren Facebook-eko orrian ikusi dugu kasua , baina beste batzuk ere gertatzen ari direla ere jakin dugu: bideo bateko edukia faltsua bada, Facebook-ek ez du ezabatzen, baina "gortina" bat ezartzen dio faltsutasunaren berri emanez. Fact-Check izeneko prozesu bat ezarri zuen iaz Facebook-ek, eta Espainian bi erakunderekin egin du akordioa eduki faltsua detektatzeko: Maldita.es eta Newtral taldeak. Baliteke iaz ere hastea Espainian aplikazio praktikoa, baina badirudi 2020 honetan areagotu egin dutela kontrola. Erakunde horietako batek eduki bat okerra dela zertifikatzen badu, nolabait informazioa iristen da Facebook-era eta han marka hori ezartzen zaion bideoari. Horixe da une honetan Abascaleko h ormako eduki honi (une honetan, asteazkena 15.30etan, sarean dago, ikusiko dugu aurrerago) gertatzen zaiona. Bideoa ikusteko aukera hor dago, dena dela. Edukia ezabatzekotan, Abascalek berak egin beharko du. Izatez, bideoa ez da faltsua (Madrilen grabatu zen, Espainiako Kongresuan, urtarrilaren 5ean), baina bai bere interpretazioa: Mertxe Aizpurua EH Bilduko parlamentaria Kongresuko hizlarien tokian dago, eta PSOEko parlamentariak txaloka ari dira. Baina izenburuan eta mozketa zehatzean dago tranpa: Aizpurua irainez eta zalapartaz eten zuten horietako batean, Kongresuko presidenteak, Meritxell Batet sozialistak, hitza hartu zuen errespetua eskatzeko, eta horri egin zioten txalo sozialistek. Hortaz, okerra da interpretazioa sozialistek Bilduri txalo egin ziotela, hori da Maldita.es erakundeak ateratako konklusioa . Maldita.es sortu da Interneten indarra hartzen joan diren bi ekimenen harira, Maldito Bulo (gezurrak salatzekoa) eta Maldita Hemeroteca, politikariei iraganean esanak gogorarazten dizkiena. Maldita.es taldeaz gain, Facebook-ek Newtral taldea ere zertifikatua dauka Espainian salaketa hauek egiteko. Newtral Ana Pastor kazetari espainiarrak (La Sexta telebista kateko aurkezle ezaguna) sortu zuen 2018an. Gure aburuz, ikuspegi espainola dute erakunde hauek, eta euskarazko albisterik analisatzeko gaitasunik dutenik ere ez dugu uste. Ikuspegi politikoaren adibide gisa, hara Newtralek "analisatu" zuen baieztapen bat, iazko azaroko hauteskunde kanpainakoa: Pablo Iglesias Podemos-eko politikariak esan zuen Espainiak lotsarik gabe identifikatu beharko lukeela bere identitatea "estatu plurinazional" bezala, "Europan beste batzuk diren bezala, hala nola Erresuma Batua ala Suitza". Nonbait, Newtralek aztertzekotzat jo zuen ea "egiazkoa" den estatu horien plurinazionaltasuna, eta iritzi akademikoekin jantzitako azterketa hau argitaratu zuen: ezertxo ere esaten ez duen pieza bat, ondo irakurtzen baduzue Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Ortzemugaren panoramak lortzeko tresna

Ulrich Deuschle izeneko programatzaile eta geografoak tresna bat sortu du munduko puntu guztietatik ortzemugaren panoramak lortzeko. Hau da, puntu jakin batetik begiratuta ortzemugak zer itxura duen, tartean egon daitezkeen erliebeak erakutsiz (mendilerro eta gailurrak bistan, alegia). Hainbat aldagai erakusten dituen interfaze bat dauka tresnak, baina lasai: dirudiena baina errazagoa da panorama bat lortzea. Nondik atera nahi duzun irudia, hori da koska nagusia. Puntu hori aurkitzeko horretarako 3 modu daude. Batetik, mapa mugitu, eta puntu jakin bat aukeratu. Euskal Herrian, zoom barrura eginda, mendi tontor batzuk berez markatuta daudela ikusiko duzu. Bigarren aukera da bilaketa eremuan toki jakin bat bilatzea, baina ez dirudi oso bilatzaile indartsua: Euskal Herriko mendi eta toponimoak ez dira ageri, ezta hiriak ere. Eta hirugarren aukera da latitude eta longitude zehatz bat ematea, kokapenarena. Oiz mendiaren kokapena kontsultatu dugu guk Wikipedian , adibidez, eta haren latitude eta longitudearekin egin dugu lan. Adi: kontuz kokapen zehatzarekin. Demagun ez dela tontorrean bertan baizik eta metro batzuk hegoalderago, eta iparralderako bista aukeratzen duzula: panorama bat ikusi beharrean, tontorrak bista guztia tapatzen dizula ikusiko duzu. Bueno, kokapena aukeratutakoan, beste zenbait parametro daude, baina hiruzpalautan fijatu gaitezen: Altuera, mendu batena bada automatikoak balio digu. Baina jakin nahi baduzu Donostia Kontxa gainetik, 1.500 altueratik airetik nola ikusten den ortzemuga, eskuzko altuera ere aukeratu dezakezu. Era berean, "kameraren altuera" teoriko bat ere aukeratu dezakegu. Beste parametro inportante bat norabidea da, graduetan: - 0 edo 360 iparraldera zuzen da. - 90 gradu, ekialdera begira. - 180, hegoldera. - 270, mendebaldera. Beste parametro interesgarri batzuk dira panoramaren irudi zabaltasuna (graduetan), altueraren eraldaketa edo esajerazio artifiziala, ikuspegia zenbat kilometroraino luzatu nahi duzun eta ea kolorezko ikuspegia nahiago duzun, zuribeltzekoa baino. Gure aproba, irudi nagusia, Oiz menditik hegoaldera egin dugu, eta Udalaitz eta Anboto agertzen dira markatuta, besteak beste. Irudiaren zabala pixkat estutu dugu hemen argitaratzeko, baina irudiak erakusten du Gorbeia ere ikusten ahal dela Oiztik. Bisitatu Deuschleren panoramak sortzeko makina eta egin zuen aprobak. Alemanez, ingelesez eta italieraz du interfazea. Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Solarpunk: ideia bat eta manifestua euskaraz

Solarpunk izeneko mugimendua edo, agian, ideia filosofikoa, honetan datza: eraldaketa larritasuna handia den une honetan (beroketa globalagatik eta), gizateriak naturarekin eta teknologiarekin batera bizitzeko paradigma berri bat aldarrikatzen du. Joan den igandean, Gorka Julio teknofiloak ideia azaldu zuen Euskadi Irratiko Amarauna programan , eta hari horretatik tiraka ekarri dugu hona. Izena datorkio mugimenduari beste ideia artistiko-estetiko batetik: Steampunk . Zientzia fikzioarekin lotu daitekeen mugimendu horretan, irudikatu izan da mundu teknologiko bat non bapore-teknologia baizik ez den garatu (ez elektrizitate aurreratua edo elektroniko edo informatika), eta hala ere posible diren aurrerakuntza teknologikoak: hau da, espazio bidaia posible da, baina baporezko untziekin eta, estetikan bat eginez, 19. mendeko jantziekin (demagun). Solarpunk delakoan berriz, Steam-Baporea kontzeptua barik, Solar-Eguzki kontzeptua dugu zeinean eguzkitik lortutako energia garbi eta zuzenak, eta eguzkiak hazten duen mundu berde edo ekologikoki orekatu bat den etorkizuneko teknologiaren oinarri. Punk hitzak, bestalde, bai steampunk zein solarpunk terminoetan adierazten du indar apurtzaile bat, gogo bizi bat eta eraldaketarako grina. Solarpunk ideiaren inguruan ez dago kredo edo erakunde zehatzik: literatura eta estetika jakin batzuei eman dakieke solarpunk kalifikazioa, eta politikarako oinarri bat ere izan daiteke. Ildo horretan kokatzen da 2019an zenbaiten artean osatutako Solarpunk Manifestua , Gorka Juliok euskaratu berri duena. Hemen dago testua , eta puntu batzuk ekarri ditugu hona: - 7. Solarpunkak perspektiba berri baliotsu bat, paradigma bat eta hiztegi bat ematen dizkigu, etorkizun posible bat deskribatzeko. Retrofuturismoa besarkatu beharrean, etorkizunari begiratzen dio erabat solarpunkak. Ez etorkizun alternatibo bati, baizik eta etorkizun posible bati. - 8. Gure futurismoa ez da ziberpunkarena bezalako nihilista, eta steampunkaren joera potentzialki erreakzionarioak saihesten ditu: inozentziarekin, sorkuntzarekin, independentziarekin eta komunitatearekin du zerikusia. - 9. Solarpunkak ingurumenaren iraunkortasuna eta justizia soziala nabarmentzen ditu. Manifestuko 22. puntuak, azkenak, lau puntutan laburbiltzen du zer den Solarpunka: - Anitza da. - Espiritualtasuna eta zientzia elkarrekin egoteko lekua du. - Ederra da. - Oraintxe gerta daiteke. Gerta badaiteke... ez dirudi etorkizunik ilunena, aldaketa klimatikoarekin lotutako espektatibak doazen bezala. Sustatu.eus - Aktualitatea 2020/01/14 - 00:00:00

Iturriak

Zientzia eta teknologia