Euskara

EHUko "Corpus historikoa": agertzen da "nindakarren" bakarra eta berriki emana (Lizardi-k) versus 450 agerraldi ti "nekarren" hasiz an Lazarraga (XVI)

Josu Lavin mintzo zén atzo burúz "hark ni nindakarren ", mantenduz ze adizki horretatik dator " nindekarren " (hala nola ere " nenkarren " eta " nekarren ") bidéz bilakaera fonetiko bat . Zioén: nind E karren sorthua duc aurreco i horren eraguin phoneticoz, A = > E . Forma ossoa nindAkarren duc, ceinetan DAKAR orainaldi ossoa ikusten baitugu clarqui. Momentu honetan alde batera utziz derivazio fonetiko horiek (gure begietara oso inprobableak ), gauza da ze EHUko "Corpus Historikoa"-n aurkitzen dugú agerraldi bakar bat zein hasten den kin " nindakar- ": hain zuzen " nindakarrela ", ganikan Lizardi ( oso berriki , beraz): bitarten agertzen dirén 12 agerraldi zein hasten diren ti "nind e kar-", horietatik zaharrenak ganik Orixe ( oso berriki ere , beraz): Gainera, agertzen dirá 24 agerraldi hásiz ti " nenkar- ", zaharrenak ganik Mendiburu eta Mogel ( XVIII. mendea ): eta 450 agerraldi hásiz kin " nekar- " soila (hauek ez dira izaten "hark ni" , baizik " nik hura ", behin 2. faseko reinterpretazioa egindakoan, baina forma hortxe da), hásiz ti Lazarraga ( XVI. mendea ): Bádakigu ze datu horiek ez direla homogeneoak, bádituztela hutsuneak , eta era guztietako berezitasunak , baina hala ere, euren agitara zaila iruditzen zaigú mantentzea ze " nekarren " dator ti " nindakarren ".  balbula 2023/09/29 - 00:00:00

"nindekarren/nindakarren" sortzen da noiz lehenagoko "nenkarren" hasten den izatén anbiguoa arten "hark ni" eta "nik hura"

Atzokoan zenioén, Josu: nakarzu = na + dakarzu Nola da iraganaldian? nin + dakarzu + eN = nindakarzun " nindakarzun " ez da baizik aldaera bat ti " nindekarzun ", zeinen 3. persona dén "hark ni nindekarren ". Hortaz, hor ez da agertzen " -da- " morfema , zein hor legoke guztiz lekuz kanpo . " nindekarren " sortzen da noiz lehenagoko "nenkarren" hasten den izatén anbiguoa arten "hark ni" eta "nik hura" . Gauza da ze " nenkarren " anbiguo bihur daiteke, tipikoki an hizkerak non gehitu dén hasierako " z- " bat an 3. personak nola " z -e-kar-ren", halan ze 2. persona singularra desanbiguatu da kin "zuk hura ze n karren", nondik analogiaz sortu ahal dá "nik hura nenkarren ", anbiguoa kin "hark ni nenkarren ". Bide orokor hori (salbuespenak beti egoten dira) guztiz logikoa da . Lehen sortzen dá "hark ni nekarren " sinplea eta ondo osatua ( 1. fasea ). Gero, reinterpretazioa dela medio eta anbiguetateak tartean , sortzen dá "hark ni nenkarren " ( 2. fasea ), eta berriro anbiguetateak tartean direla, sortzen dirá "hark ni nindekarren/nindakarren " ( 3. fasea ), non azkena sinpleki dén aldaera bat ti lehenengoa. Gogoratu gure faseak an: - 1) OVS, 2) SOV reinterpretazioa, eta 3) "z-" prefijoa garatu ahal da an 3. personak, sórtuz ajuste orokor bat Hortxe dugú 3. fasea .  balbula 2023/09/28 - 00:00:00

Eta zergátik agertu beharko litzaké betiko "da" orainaldikoa an iraganeko adizki konplexu batzuk (nola "nin-da-kar-ren") noiz báden "e-" indefinitua an "e-kar" nondik gero naturalki datozén "e-kar-rri" eta "e-kar-ren" edota "n-e-kar-rren" sinple-sinpleak bezain ondo osatuak?

Zenioén atzo , Josu: -da- morphema hori, berez, içan aditzaren DA baino ez da . Iraganaldian -e- ez da bethi aguertzen dakar ez da bethi "zekarren" bilhacatzen, "zakarren" baicic. Bai, " -da- " morfema ez da baizik 3. persona singularra ti " izan " aditza (hura " da "). Gainera, " da " hori dá partikula zahar bat , zein, probableki, aditza baino lehen, izan zén zerbait arten adverbioa eta erakuslea , zein gero adaptatuko zén an " izan " aditza nahiz ez konpartitu aditz horren erroa , zein den " -za- ". Horretaz mintzo ginén adibidez an: - Beraz daukagu 'izan' aditzeko orainaldi osoa aterea ti '*e - i - za - n' (singularra, salbu 'da' fosila) eta '*e - i - la - n' (plurala), non aditz-erroak liraké "za" eta "la" partikula zaharrak edo: - "da" izanen litzaké forma oso zahar bat (akaso hizkuntzaren lehenengoetarikoa), zein gelditu dén fosildua bat barné "izan" aditza " -da- " hori lotzen da kin orainaldia , kin zerbait oso presentziala, eta oposatzen da kin beste partikula zahar bat : " -e- ", zek justuki adieraziko luké nolabaiteko indefinizioa , zerbait indeterminatua, zein, mintzatuz gain denbora, izanen litzaké denbora indefinitu bat , ez-presentziala, ez orainaldikoa : - da -kar versus - e- kar eta horren derivatua: - e- kar-ri eta baita lehenaldiko forma bereiztuago hau: - e- kar-ren edota - n- e -kar-rren Dena sinpleki derivatua , eta guztiz logikoki . Zeren, galdera dá: Zergátik agertu beharko litzaké betiko " da " orainaldikoa an iraganeko adizki konplexu batzuk (nola " nin- da -kar-ren " ) noiz báden " e- " indefinitua an " e- kar" nondik gero naturalki datozén " e- kar-rri" eta " e- kar-ren" edota "n- e -kar-rren" sinple-sinpleak bezain ondo osatuak ?  balbula 2023/09/27 - 00:00:00

Hortaz, iraganeko adizkietan ez genuké "-e-" morfema, baizik "-da-" morfema, ezta?

Zenioén herenegun , Josu: nin + da > nen > ne Hortaz, iraganeko adizkietan ez genuké " -e- " morfema, baizik " -da- " morfema, ezta?  balbula 2023/09/26 - 00:00:00

Mikel Mendizabal (koord.): "Euskara orain. Eragingortasuna helburu."

 balbula 2023/09/25 - 00:00:00

Beraz, iraganeko adizki horietan ez legoke "-e-" morfema. Hori da zure analisia, ezta?

 balbula 2023/09/24 - 00:00:00

Domene (2011): "..., al invertir la posición ... (n-e-gi-an = yo [lo/la] hacía), se confundió con...(*n-e-gi-an = [él/ella/ello] me hacía],...]

 balbula 2023/09/23 - 00:00:00

"niñdduen/hiñdduen" (kin "-i-" infijoa) sorreraz dirá irregularrak, nahiz ikuspuntu formal hutsetik, amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua

 balbula 2023/09/23 - 00:00:00

Orixe (1950) bát dator kin Orduña (berriki idatzia) noiz azaltzén erdiko "-n-" hori an "nintzan"

 balbula 2023/09/22 - 00:00:00

Orixe (1950): "..., 'n' ori sudur-soiñuz sortua dirudi, IZAN aditzan 'nin', 'zin', 'gin' aietan bezala."

 balbula 2023/09/21 - 00:00:00

J.L. Ormaetxea (2005): "Eta analogiaz, pluralgilerik behar ez duen singularreko lehen pertsonara ere zabaldu da '-it-': aldaera erabilierak 'na' eta 'naue' badira ere, 'naittu' eta 'naittue' ere entzun daitezke."

Ondorengo sarrera honetan: - "niñduen/hiñduen" (kin "-i-" infijoa) sorreraz dirá irregularrak, nahiz ikuspuntu formal hutsetik, amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua argudiatzen genuen ze " niñdduen " adizkia zén produktua ti analogia , abiatuz ti " ziñdduen " edota " nittuen " regularki sortuak , eta gaur berriro erakutsi nahi genuke analogiaren indarra bidéz beste adibide bat zein aipatzen dén an tesia ti J.L. Ormaetxea: " Aramaioko euskara (ezterketa dialektologikoa " (2005): Eta analogiaz , pluralgilerik behar ez duen singularreko lehen pertsonara ere zabaldu da " -it- ": aldaera erabilierak " nau " eta " naue " badira ere, " naittu " eta " naittue " ere entzun daitezke. [Ormaetxea, 2005:300] Kasu horretan analogiarako eredua izanen zirén " zaittu " eta " dittu " formak, hala nola ere " zaittue " eta dittue ", zeinen pluralitatea zabaldu da ki formak zein berez ez diren pluralak , nola Ormaetxea-k dioen. Dá analogia .  balbula 2023/09/20 - 00:00:00

"(-)i(-)" prefijoa, infijoa edo sufijoa lotzen dira kin ideia datiboa, edo modu orokorrago batean esanda, kin nolabaiteko ideia direkzionala

 balbula 2023/09/19 - 00:00:00

"niñdduen" ("-i-" analogikoa) vs "nintzan" ("-i- regularra)

 balbula 2023/09/18 - 00:00:00

"niñduen/hiñduen" (kin "-i-" infijoa) sorreraz dirá irregularrak, nahiz ikuspuntu formal hutsetik, amaitzen dirén izaten regularrak bidéz betiko analogia boteretsua

 balbula 2023/09/17 - 00:00:00

Beste mapa bat, orain kin "nik hura nekarren"

Atzokoan genioén: Ikus daigun zér dioén EHHA-k gain, adibidez, "hark hura ekarren " Itxura guztien arabera, "hark hura zakarren " edo " zakarran " ez dira baizik aldaera fonetikoak ti "hark hura zekarren " (zeini gehitu zaión 3. personako " z- " hori), zein datorren ti "hark hura ekarren " regularrena . Horrá gaur "nik hura nekarren ": non " -e- " hori (an "n -e- karren") regularki adierazten denbora indeterminatu bat zein ez den orainaldia, nahiz leku batzuetan gertatu dirén aldaketa fonetikoak , emanez " nakarren / nakarran ".  balbula 2023/09/16 - 00:00:00

Itxura guztien arabera, "hark hura zakarren" edo "zakarran" ez dira baizik aldaera fonetikoak ti "hark hura zekarren", zein datorren ti "hark hura ekarren" regularrena

Ikus daigun zér dioén EHHA-k gain, adibidez, "hark hura ekarren " Itxura guztien arabera, "hark hura zakarren " edo " zakarran " ez dira baizik aldaera fonetikoak ti "hark hura zekarren " (zeini gehitu zaión 3. personako " z- " hori), zein datorren ti "hark hura ekarren " regularrena .  balbula 2023/09/15 - 00:00:00

Aramaioko hizkera: "nik nakarren" ordéz "nik nekarren" edo "guk gakarren" ordéz "guk gekarren"

Atzokoan ikusten genuén ondoko paradigma ti Aramaio , non gaurkoan azpimarratu nahi genituzke beste bi forma hauek (nahiz izan litezke beste edozein): - nik n a karren = nik n e karren - guk g a karren = guk g e karren Hor, ikusten dugunez, "nik n e karren" zaharraren " -e- " hori ( oso zaharra ) bilakatu dá " -a- " berriagoa (eta irregularra ), itxuran bidéz asimilazioa kin 2. silabako beste " -a- " hori ("nek a rren"), an beste adibide bat ti asimilazio regresiboa , non lehenengo vokala asimilatuko zén kin 2. silabakoa. Horretaz mintzo ginén an sarrera hau: - "derauot > doot" edo "derauo > doo" bilakaerak gertatu dirá gaiti 'asimilazio regresiboa' (Erdozia, 2001) Eta Erdozia-k (2001) berak esaten digunez, bilakaera-mota hori deitzen dá " asimilazio regresiboa ": Adibide horien ostean, Erdoziak (2001) ematen ditú atzoko adibideak : " derauot > doot " edo " derauo > doo ". Azkenik esan ze berrikuntza hori agertzen zaigu an persona guztiak .  balbula 2023/09/14 - 00:00:00

Aramaioko hizkera: "suk sakatzun" bidéz analogia kin "sueik sakatzuen"

 balbula 2023/09/13 - 00:00:00

"zuek" eta baita "guek" ere, seguruena bidéz analogia kin "zuek"

Atzokoan esaten genuén: Ikusten dugunez, "zueik zekar tzue n" horrek " -(t)zue- " infijoa sartu du , horrela adieraziz ze forma hori dagokio i " zueik = zuek " ordezta " zuk ". Prononbrea ("zueik = zuek") ere sortzen da hor . Prononbrearen inguruan, gogoratu nahi genuke ondorengo pasartea ti sarrera titulatzén: " Guec ajutu ez dugu ", non aipatzen genuén " guek " pronobrea : Atzokoan gogoratzen genuén lehen euskarazko esaldia , non, dirudienez, agertzen zén lehen erabilera historikoa te " -ki " sufijoa an partizipio bat: Izio qui dugu. Gaurkoan gogoratu nahi genuke euskarazko bigarren esaldi historikoa : Guec ajutu ez dugu. non agertzen zaigún " guec " forma pronominala , zein, itxura guztien arabera, sortuko zén gaiti analogia kin " zuek ", noiz "zuek" desanbiguatu zen ti "zuk" bidéz "-e-" pluralgilea . Esan nahi baita ze, an ber denbora noiz hasiko baitzen esaten " zuek ", akaso zenbait hizkeratan hasiko zen esaten "guek" , analogiaz , nahiz "guk" ez zuen behar desanbiguaziorik . hortaz, hizkeraren batean sortu zén baita " guek " ere, seguruena bidéz analogia kin " zuek ", zeren " guek " ez da beharrezkoa ki desanbiguatu beste ezein forma (" guk " eta " guek " berdinak dira), halan ze berriro ikusten dugú analogiaren indarra .  balbula 2023/09/12 - 00:00:00

"zuk zekarren" zaharragoa vs "zueik zekartzuen" berrikiago sortua

 balbula 2023/09/11 - 00:00:00