Hitz beste

Neurri kontuak

Aktore bat txikia denean, takoi eta zoru altuak jartzen dizkiete oinetakoetan, bestela Tom Cruisek (1,63 m.) hanka punttetan jarri beharko luke Uma Thurman-i (1,82 m.) musu emateko. Gag umiliagarria, eszena erromantiko baten faltan. Badira, ordea, altuera fisikoa baino desberdintasun handiagoak, takoi eta zoru altuekin konpontzen ez direnak. Europak berdintasunaren neurria omen du helburu, baina praktikan sozio baxuak eta altuak daude, pobreak eta aberatsak, Europako lehen lerroan daudenak eta Europako zangetan. Elkarrekin egiten ari diren filmak nabarmenegiak ditu desberdintasunok, eta oso dira krudelak bertako eszenetan agertzen diren kontrasteak, proiektu komun baten kontraesanak, goiera moral eskaseko interpretazioak. Filmaren arduradunak pozik daude hasi omen direlako zoruak jartzen ahulenen oinetan. Baina filmaren tesia da: Greziak Alemaniari musu. Tokitan gaude berdintasun adostu baten eszenatik.  2015/06/24 - 22:27:01

Esku bideari

Eskubide hitza oso da argia bere bi osagaiek (esku eta bide) uztartzen duten esanahian: hitza asmatu zuenak (Mogelek?) bazekien zertan ari zen. Eskubide hitzak lehendabiziko osagaia du esku (lana, laguntza, elkartasuna), eta eskubideak lorpen kolektiboak baitira, elkarren arteko lanaren (elkartasunaren) bulkada behar dute, elkarri eskua emanda lortzen dira. Eskubide hitzaren bigarren osagaia da bide: eskubide bat ez da halabeharraren adarretatik berez erortzen den gerezi gisako oparitxo bat, boterearen plaza dialektikoan jokatutako lehia luze baten ondorioa baizik. Eskubidearen definizioa ere oso da argia hiztegietan: Gizaki ororen oinarrizko askatasun eta berdintasuna abiapuntu, dagokiona eskatzeko, legeak debekatzen ez duena eta bidezko dena egiteko edo erabiltzeko ahalmena (Belztua nirea da). Gaurko egunak herritar mordoa bilduko du dagokiona eskatzera erabakitzeko eskubidea, gure esku dago! aldarri eginez.  2015/06/23 - 22:13:04

Isiltasuna aberats

Bagenekiena berretsi dute azken datuek: krisi garaian nabarmen igo da aberatsen kopurua. Isilik bilatu eta baliatu egokierak, batere zaratarik gabe egin dute dirua, diskrezioa dute maite. Ez dira publikoan agertu zale, nekez ikusiko dituzu egunkarietan (garai bateko aberats britishen araua zen heriotz-eskela arte inoiz ez agertzea hedabideetan), Zara dendak mundu guztiko jende askorekin betetzen hasi eta gerora izan genuen Amancio Ortegaren berri, baina berari buruz egun dakiguna ere hutsaren hotsa da. Aberatsek nola egiten dute dirua, zer pentsatzen beren dirua egiteko makinaz, zer esaten diote ispiluari, nola egiten dute lo jakinda berek daukaten diruak milioka goseti aseko lukeela hainbeste denboran? Aberatsak, isilik, esaera katalan baten bidetik: diruak ez du zarata maite. Txiripa soil bat bainoago logika arrakalarik gabea ematen du aberatsek ere, lapurrek bezala, isiltasuna behar izatea dirua egiteko.  2015/06/23 - 22:13:04

Tratua

Swift-ek, ez Taylor kantariak Jonathan idazleak baizik, zioen: gizakiak buruan eduki behar du dirua, ez bihotzean. Bizitzeko dirua behar denez, on da buruak gobernatzea gure egintzak, diru gehiegiak ez gaitzan gal, diru faltak ez gaitzan ito. Bihotza (na)hasten bada diru kontuetan, sentimendu eskuzabalenak zekentzen dira eta zekenenak aberasten. Swift-en burua mintzatu da, ez Johathan idazlearena Taylor kantariarena baizik, uko eginez bere azkeneko diska Apple Music plataforman gratis egoteari. Dohainik emango dizuet, baldin zuen IPhoneak dohainik banatzen badituzue. Segidan, kantariaren bihotzak hartu dio hitza buruari: Ezin dut ulertu beti progresista eta eskuzabala izan den enpresa batek ez ordaintzea sortzaileei. Diodana diot Applek egin duen guztiak eragiten didan maitasun, errespetu eta miresmenez. Nirea nire, hirea bione! formulak eskuzabala ematen du nirea nire, baita hirea ere! nagusitzen hasi zenetik.  2015/06/23 - 22:13:04

Lanean

Bidaiatu, bidaiatzen du, udako oporretan eta aste santukoetan bederen bai. Europako hiri entzutetsuenak ezagutzen ditu, munduko bazter ezohiko exotiko batzuetan egona da. Baina, adinean aurrera, gero eta nagi handiagoa eragiten dio oporrak antolatzen hasteak, nora joango diren erabaki arteko labirintoak, Googlen sartu eta hogei bat eguneko ibilaldia planifikatzeak, ordenagailu aurrean hegaldi eta ostatu merke eta egokiak kontratatzen pasatutako betazal-erretze gautiarrak, hautatutako lekuen eta ibileren araberako arropen eta trepeten prestaketak, motxilen eta bidaiarako pusken antolamenduak Zenbat lan bidaia hasterako! Estreinako opor eguna baino askoz ere lehenagotik nekatu du zer datorkien imajinatze hutsak. Bidaiarako erretserbatu dituen hiruzpalau liburuak ditu kontsolamendu, tartean Bruce Chatwin idazle eta bidaiariarena. Laster irakurriko dio ingelesezko Travel (bidaiatu) eta Travail/Trabajo (lana) erro beretik datozela.  2015/06/19 - 22:10:05

Brunete

Panorama politikoaren aurpegia asko aldatu da Estatu osoan. Orain gutxi arte nahiko ezezagunak genituen izen asko iritsi da bizitza politikoaren lehen planora, eta beti hor egongo zirela uste genituen beste asko irentsiko du. Funtzio politikoaren probisionaltsunak eta iraungipen-datak kalterik ez zerbitzu gisa ulertutako herrigintza eta politikari. Baina aurpegien aldaketa handiak ezkutatzen du sakoneko mugimendurik? Panorama aldatu dela dirudi, baina gotorleku mediatiko pitza ezinaren monopolioan aldaketarik izan ez bada, hobe tentuz. Hala ere, begi-bistakoa da errealitate mediatiko berriek izan duten protagonismoa panorama politikoaren aldaketan, eta hedabideetan ere fisionomia berria sendotuko balitz, hori baino ez, iraultza ez hain txiki baten aurrean geundeke: euskaldunoi dagokigunez, aski da begiratzea Arzalluzek Brunete mediatiko gisa bataiatu zuenak daukan eraginari gure eguneroko bizitzaren detaile txikienetan ere.  2015/06/19 - 22:10:05

Elurrarena

Benetako nafarrak UPNkoak izaki, berek ordezkatzen dutena da Nafarroa, huraxe baino ez. Badago alderik Uxue Barcosek atzoko El Pas egunkariari esan zionarekin: Ni abertzale izateak ez du esan nahi Nafarroa hala denik. Ebidentzia hutsa da Barcosen adierazpena, eta nola liteke ebidentzia huts batek gure arreta piztea? Ebidentzia hutsa ukatzen dutenen arma nagusiak, propagandak, mendeak daramatzalako elurra ez dela zuria, eta izatez ez dela elurra ere esaten, horixe. Baina Barcosen esaldiaren atzean ez dago Nafarroa anitz begibistako baten onarpen bat soilik. Badago alde psikologiko kolektibo bat ere: historikoki baztertua izan denak, behin eta berriro umiliatua izan denak kontatu beharra dauka elurra ez dela matxakatu dutenek esaten duten bezalakoa, eta elurraren nolakoa argitzen ibili behar izaten du, argibideak ematen, ebidentziak argitzen. Defentsiban, azken finean. Elurraren defentsan.  2015/06/19 - 22:10:05

Haizeak eramana

Atzo arte, kaka ere zikinduko luketen zirin baldarrak ahoz obratzen genituen, konpainia ez agian oso noblean baina bai seguruan. Baldarkeriok inon idaztekotan, pareten bateko pintada anonimoan. Baina sare sozialetako konpai arteko giroak konfidantza eman zigunetik idatzizko jardunean, ai!, klasikoen abisua ahaztu genuen: scripta manent, verba volant (idatziak gelditu egiten dira [memorian], hitzek hegan egiten dute). Zapata Madrileko zinegotziak larrutik ikasiko ahal zuen. A hozkoa haizeak eramaten du. Hasiera batean, ordea, latinezko ditxo ezagunak justu kontrakoa esan nahi omen zuen: hitzek hegan egiten dute, alegia, zabaldu egiten dira eta denon belarrietara iristen; idatziak, aldiz, tinko gelditzen dira lapa batzuen gisa liburuetan. Baina sare sozialek irauli egin dutenez bai klasikoek esaldiari hasieran ematen omen zioten adiera eta baita gaur ematen dioguna ere, hobe dugu scripta volant, verba manent esaten hastea.  2015/06/19 - 22:10:05

Diziplina

Diziplina deitzen zaio, gaur apenas entzuten den hitz bat, erakunde baten barruko hierarkia errespetatzeari, bertako arauak betetzeari. Eskolatik desagertu da hitza, guraso eta seme-alaben arteko hiztegian ez da kabitzen, urteak dira soldadutzaren derrigorra kendu zutela. Txikitan hain familiarra genuena hitza bezala edukia ahanzturaren goroldioa biltzen legoke gaur gure oroitzapen ilunen ganbaran. Alderdi politikoak dira hitzaren ia euskarri bakarrak: alderdiko diziplina! agintzen dute buruzagiek, gure txikitako maisuek diziplina aipatzen zuten modu autoritario berean. Hierarkiak goi-goian erabakitakoa txorrotx eta txintik esan gabe obeditzen dute behe-behekoek. Militanteek, alegia, ez alferrik daude hain hurbil militar eta militante Egunotako itunetan eta kromo banaketetan, han-hemengo salbuespentxo batzuk kenduta, alkanfor usaina hartzen diogun hitz bat da, diziplina, kuartel guztietan nagusi.  2015/06/14 - 22:42:03

Enbaxadore

Baserritik auzora, auzotik herrira, herritik hirira, hiritik estranjeriara, estranjerian itsasontzi bat hartu eta Ameriketara, zertarako?, eta han baserriaren nostalgiarekin hiltzeko. Formulak garai bateko euskal jende askoren mundualdia laburbiltzen du, kanta ezagunaren eskutik: urruti nere menditik joan nintzen dirutu nahirik [] gelditu nintzen tristerik, bake santua galdurik. Gure kantetan oilarruraren nostalgia da nagusi. Izango zen, ordea, nostalgietarako astirik izan ez zuenik. Baita nostalgiari uko kontzientea egin zionik ere, oilarrurari behin betiko aio esanez. Deitura ezagun asko eta hemen aspaldi galdutako beste hainbat arrasto biziak dira historia anonimo edo ez hain anonimoenak, batzuk tragikoak, kriminalak, genozidak, baina beste asko apalak, hunkigarriak, trantze txarrenetan duintasunari eusten jakin zutenenak. Jos Mujika Uruguayko buruzagia bisitan etorri berria dugu azkenen enbaxadore.  2015/06/14 - 22:42:03